Μνημεία
Ιερός Ναός Αγίου Χαραλάμπους και Παναγίας (Παλιάμα)
Βόρεια του χωριού Μορόνι, στα ερείπια του μικρού χωριού Παλιάμα σώζεται δίκλιτος ναός αφιερωμένος στην Παναγία και στον Άγιο Χαράλαμπο, με ενσωματωμένα στην λιθοδομή του αρχαία αρχιτεκτονικά μέλη.
Ιερός Ναός Παναγίας Κυρμουσή
Νότια από τον οικισμό Μάκρες, στον εντελώς ερειπωμένο οικισμό Κυρμουσή σώζεται η εκκλησία της Παναγίας. Πρόκειται για μονόκλιτο ναό του 15ου αιώνα δίπλα στον οποίο έχουν ανασκαφεί ίχνη κτιρίων καθώς και τάφοι, ευρήματα που υποδηλώνουν την ύπαρξη μοναστηριού.
Ιερός Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου (Παναγιά)
Τρίκλιτη βασιλική του 15ου αιώνα, αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου, με πολύ ενδιαφέροντα κατασκευαστικά στοιχεία. Ο ναός χάρισε το όνομα του στον οικισμό της Παναγιάς, ο οποίος είναι ένα από τα καλύτερα διατηρημένα παραδοσιακά χωριά της κεντρικής Κρήτης.
Ιερός Ναός Αγίας Κυριακής (Ζαρός)
Μικρός δίκλιτος ναός, ο οποίος είναι πιθανότατα ο παλαιότερος του Ζαρού. Το νότιο κλίτος είναι του 14ου αιώνα το οποίο στη συνέχεια επεκτάθηκε με την προσθήκη δεύτερου κλίτους τον 17ο ή 18ο αιώνα. Το ξυλόγλυπτο τέμπλο είναι ιδιαίτερα περίτεχνο, ενώ αρκετό ενδιαφέρον παρουσιάζουν και πολλές από τις εικόνες του ναού.
Αββακόσπηλιο
Δυτικά από τη Μονή Κουδουμά, βρίσκεται το Αββακόσπηλιο, ένας σπηλαιώδης ναός στον οποίο ασκήτευε κατά τον 7ο αι. ο Όσιος Κοσμάς και θάφτηκε το σκήνωμα του, σύμφωνα με την παράδοση.
Ιερός Ναός Παναγίας (Μονή του Κύριε Ελέησον στα Καπετανιανά)
Ο μικρός κτηνοτροφικός οικισμός των Καπετανιανών βρίσκεται στο ανατολικό τμήμα της οροσειράς των Αστερουσίων, σε μία περιοχή στην οποία άκμασε ο μοναχισμός, την περίοδο της πρώιμης βενετοκρατίας, όπως διαπιστώνεται από τον μεγάλο αριθμό των ναών και των ασκηταριών που σώζονται ως σήμερα. Μέσα στον οικισμό βρίσκεται ο ναός της Παναγίας, άλλοτε καθολικό μίας εντελώς κατεστραμμένης […]
Ιερός Ναός Αγίου Κωνσταντίνου (Πύργος Μονοφατσίου)
Από τον αρχικό τρίκλιτο ναό σήμερα σώζονται το κεντρικό και το νότιο κλίτος, αφιερωμένα στον Άγιο Γεώργιο και τον Άγιο Κωνσταντίνο αντίστοιχα. Το σημερινό βόρειο κλίτος του Αγίου Γεωργίου φέρει τοιχογραφικό διάκοσμο του τέλους του 13ου αι., χαρακτηριστικό της αρχαΐζουσας τέχνης της περιόδου, στον οποίο ξεχωρίζουν οι έξι σκηνές του βίου και του μαρτυρίου του […]
Παλαιοχριστιανική Βασιλική Αγίου Τίτου (χωριό Μητρόπολη)
Σε μικρή απόσταση από τον αρχαιολογικό χώρο της Γόρτυνας και λίγο έξω από το χωριό Μητρόπολη, υπάρχουν τα ερείπια μιας μεγαλόπρεπης παλαιοχριστιανικής πεντάκλιτης βασιλικής η οποία ήταν αφιερωμένη στον Άγιο Τίτο. Πρόκειται για την μεγαλύτερη γνωστή Βασιλική της Παλαιοχριστιανικής περιόδου της Κρήτης και μια από τις μεγαλύτερες του Ελλαδικού χώρου. Το μεγάλο της μέγεθος, η […]
Ιερός Ναός Αγίου Τίτου ή Παναγίας Κεράς (Γόρτυνα)
Η πόλη της Γόρτυνας, η πρωτεύουσα της ρωμαϊκής επαρχίας της Kυρηναϊκής (Αφρική) και έδρα του διοικητή της Κρήτης, από τον 4ο μ.Χ. αι. υπαγόταν στο ανατολικό ρωμαϊκό κράτος και αποτελούσε κατά την πρωτοβυζαντινή περίοδο μία ακμαία πόλη και έδρα της αρχιεπισκοπής. Ενδεικτικός της ακμής της, κατά τα πρώτα χριστιανικά χρόνια, είναι ο μεγάλος αριθμός μνημείων […]
Ιερός Ναός Αγίων Δέκα και Τάφοι Αγίων Δέκα (οικισμός Άγιοι Δέκα)
Στο κέντρο του οικισμού των Αγίων Δέκα βρίσκεται μεγάλη τρίκλιτη βασιλική με νάρθηκα και δύο τρουλλαία προσκτίσματα στα ανατολικά, αφιερωμένη στους ομώνυμους αγίους. Ο ναός που φέρει περισσότερες οικοδομικές φάσεις, ανεγέρθηκε μέσα στο ρωμαϊκό αμφιθέατρο της αρχαίας Γόρτυνας στο οποίο μαρτύρησαν οι άγιοι το 250 μ.Χ. επί αυτοκράτορα Δεκίου. Η ίδρυσή του, πιθανόν πάνω στα […]
