Ιερός Ναός Αγίου Παύλου (Καλοί Λιμένες)
“Eν ικαναίς δε ημέραις βραδυπλοούντες και μόλις γενόμενοι κατά την Κνίδον, μη προσεώντος ημάς του ανέμου, υπεπλεύσαμεν την Κρήτην κατά Σαλμώνην, μόλις τε παραλεγόμενοι αυτήν ήλθομεν εις τόπον τινά καλούμενον Καλούς Λιμένας, ώ εγγύς ήν πόλις Λασαία.” (Πράξεις 27, 7-8)
Οἰκισμός τῆς κοινότητας Πηγαϊδάκια, Ἐπαρχίας Καινουργίου, κάτ. (1981) 75, ὑψ. 10μ. Βρίσκεται στή νότια ἀκτή τῆς Κρήτης, ἀνατολικά ἀπό τό ἀκρωτήριο Λίθινο, βόρειο πλάτος 34ο 56΄ καί ἀνατολικά μῆκος 24ο 50΄. Ἀπέχει ἀπό τό Ἡράκλειο 77 χλμ. Διαδρομή: Διακλάδωση ἀριστερά στό 53 χλμ. (Μοῖρες) τοῦ δρόμου πρός Φαιστό-Πόμπια-Πηγαϊδάκια-Καλοί Λιμένες.
Ὁ οἰκισμός ἀναφέρεται πρώτη φορά στήν ἀπογραφή τοῦ 1920, στόν ἀγροτικό δῆμο Πηγαϊδάκια, κάτ. 23, τό 1940 κάτ. 0, τό 1951 κάτ. 24, τό 1961 κάτ. 48 καί τό 1971 κάτ. 184.
Οἱ Καλοί Λιμνιῶνες, ὅπως τούς λέει ὁ Λαός, εἶναι ἕνας ἀπό τούς λίγους ὅρμους στά νότια παράλια τῆς Κρήτης, σχετικά ἀσφαλής. Ἡ ὀνομασία εἶναι πανάρχαιη, ἀφοῦ ἀναφέρεται στίς Πράξεις τῶν Ἀποστόλων (27,8): …ἤλθομεν εἰς τόπον τινά καλούμενον Καλούς Λιμένες.
Ὅταν τό ἔτος 60 μετέφεραν τόν Ἀπόστολο Παῦλο στή Ρώμη νά τόν δικάσουν, τό πλοῖο πέρασε ἀπό τά νότια παράλια τῆς Κρήτης. Ἡ γραμμή ἐπικοινωνίας τῆς Εὐρώπης μέ τίς ἀκτές τῆς ἀνατολικῆς Μεσογείου καί τήν Αἴγυπτο, περνοῦσε τότε, ὅπως καί σήμερα, ἀπό τίς νότιες ἀκτές τῆς Κρήτης.
Στήν περιοχή ὑπῆρχε μεγάλη βασιλική τῶν πρώτων χρόνων τοῦ Χριστιανισμοῦ. Στό χῶρο τοῦ ἱεροῦ τῆς βασιλικῆς ἐκείνης κτίστηκε τό 1911 μιά μικρή ἐκκλησία ἀφιερωμένη στόν Ἀπόστολο Παῦλο, ἀπό τόν Κ. Καρτεράκη, ὅπως λέει ἡ ἐπιγραφή: Ἀνηγέρθη οὗτος ὁ ναός δαπάνῃ Κ. Καρτεράκη καί τῆς συζύγου αὐτοῦ Μαρίας…1911. Ἡ Μαρία ἦταν ἐγγονή τοῦ ὁπλαρχηγοῦ τῶν Κρητικῶν Ἐπαναστάσεων Μιχ. Κόρακα.
Τήν περίοδο τῆς Βενετοκρατίας ξένα πλοῖα προσορμίζονταν στούς Καλούς Λιμένες καὶ διενεργοῦσαν λαθρεμπόριο. Γι᾿ αὐτό ὁ Βασιλικάτα συνιστᾶ στήν ἔκθεσή του (βλ. Μνημεῖα Κρητ. Ἱστ. V, σ.17 καί πίνακα 44), νά γίνει ἕνα φρούριο γιά τήν προστασία τοῦ ὅρμου, πού εἶναι ἀσφαλισμένο ἀγκυροβόλιο γιά 10 γαλέρες καί 20 ἄλλα πλοία.
Τό 1644, Μαλτέζοι πειρατές κατάλαβαν κοντά στήν Κάρπαθο τούρκικα πλοῖα, πού μετέφεραν στή Μέκκα γιά προσκύνημα τήν εὐνοουμένη τοῦ σουλτάνου Ἰμπραχίμ. Τήν πλούσια λεία των πούλησαν στούς Καλούς Λιμένες καί ἀποβίβασαν καί τά ἄλογα, πού ἦταν στά τούρκικα καράβια. Αὐτό ἦταν μιά δῆθεν ἀφορμή νά κηρύξουν τόν ἑπόμενο χρόνο 1645 τόν πόλεμο, γιά τήν κατάκτηση τῆς Κρήτης. Γιατί, κατά τήν τούρκικη παράδοση, ὁ τόπος πού θά πατήσουν τούρκικα ἄλογα ἀνήκει στήν Τουρκία!
Ἀπό τούς Καλούς Λιμένες ἔφυγε, μέ τή γολέτα τοῦ Τομπάτζη, ὁ ἀγωνιστής τῆς Μεσαρᾶς κρυπτοχριστιανός Μιχαήλ Κουρμούλης τό 1824 καί πῆγε στήν Ὕδρα, ὅπου ἀπέθανε, ὕστερα ἀπό λίγο. (ΒΛ. Ν. Σταυρινίδη, ὁ Καπετάν Μιχάλης Κόρακας, σ. 43).
Λίγο ἀνατολικότερα ἀπό τούς Καλούς Λιμένες, εἶναι τά ἐρείπια τῆς ἀρχαίας πόλης Λασσαία (βλ. λῆμμα), καί δυτικότερα ἀπό τό Μεγάλο νησί ἡ Παπαδόπλακα, ἕνα μικρό νησάκι, πού διέσωσε πολλούς Χριστιανούς τήν ἐπανάσταση τοῦ 1821. (Ἐμ. Λαμπρινάκης, Γεωγραφία τῆς Κρήτης, σ.152).
(Ἀπό το Βιβλίο τοῦ Στέργιου Σπανάκη, Πόλεις καί Χωρία τῆς Κρήτης, Ἡράκλειο, 1991)
Τοπογραφία – Στοιχεῖα
Ὅρμος τοῦ Λυβικοῦ πελάγους, στίς νότιες ἀκτές τοῦ Νομοῦ Ἡρακλείου ἀνάμεσα στα ἀκρωτήρια Λίθινο καί Κεφάλας, καί κοντά στήν ἀρχαία πρωτεύουσα τῆς Κρήτης, Γόρτυνα. Στόν ὅρμο βρίσκονται οἱ νησῖδες, ἡ Παπαδόπλακα δυτικά, τό Μεγαλονήσι μέ τό φάρο, τό Μικρονήσι (ἀπόστολος Παῦλος) καί ἡ Τράφος. Ἔχει βάθος 3 ἕως 6 μέτρα μέ ἀμμώδη καί πετρώδη πυθμένα καί παρέχει προστασία ἀπό βόρειους καί δυτικούς ἀνέμους, ἀλλά εἶναι ἀνοιχτός ἀπό τα ἀνατολικά καί νότια. Στά παράλιά του βρίσκονται οἱ οἰκισμοί Καλοί Λιμένες καί Πλατιά Περάματα καί πλησίον του ἡ πόλη Λασαία. Ἀπέχει 79χλμ. ἀπό τήν Πόλη τοῦ Ἡρακλείου καί 23χλμ. από τίς Μοῖρες.
Ἱστορία – Ἀρχαιολογία
Στήν ἱστορία ἀναφέρονται καί σάν Καλοί Λιμνιῶνες καί ἦταν ἀγκυροβόλιο γιά τά πλοῖα, ἰδιαίτερα τά ἐμπορικά πού ἔκαναν μεγάλα ταξίδια.
Οἱ Καλοί Λιμένες στήν Καινή Διαθήκη
Ἦταν τό πρῶτο λιμάνι τῆς Ἑλλάδας ὅπου ἔφθασε τό πλοῖο μέ τόν ἀπόστολο Παῦλο στό ταξίδι πρός τή Ρώμη. Ἡ πορεία πρός τούς Καλούς Λιμένες δέν ἦταν στά σχέδια τοῦ πλοιάρχου, ἦταν ὅμως ἀναγκαστική, καθώς λόγω βορειοδυτικῶν ἀνέμων παρασύρθηκαν ἀπό τήν ἀρχική πορεία τους καί ἀναγκάστηκαν νά ἀγκυροβολήσουν ἐκεῖ (δές καί Σαλμώνη). Λόγῳ τοῦ ὅτι τό ταξίδι ἦταν ἐπικίνδυνο, ὁ Παῦλος πρότεινε νά μείνουν ἐκεῖ τό χειμώνα, κάτι πού ὅμως δέν ἔγινε δεκτό ἀπό τόν ἑκατόνταρχο καί τούς ναῦτες (Πράξεις 27, 9-12). Ἴσως γιατί ἄν καί ἐθεωρεῖτο τό καλύτερο φυσικό λιμάνι στή νότια Κρήτη, δέν παρεῖχε προστασία ἀπό ἀνέμους καί θύελλες νοτιοανατολικῶν κατευθύνσεων καί μάλιστα τήν περίοδο τοῦ χειμώνα. Τό ἴδιο συμβαίνει καί σήμερα. Ἔτσι ξεκίνησαν γιά τόν Φοίνικα.Ἐκ τῶν ὑστέρων ὁ Παῦλος δικαιώθηκε, γιατί στόν Φοίνικα δέν ἔφθασαν ποτέ.
Οἱ Καλοί Λιμένες σήμερα
Οἱ Καλοί Λιμένες ἀνήκουν στόν δῆμο Μοιρῶν, ἀπέχουν 23 χλμ. από τήν Πόλη καί γιά νά φτάσῃ κανείς, χρειάζεται τουλάχιστον 35 λεπτά, καθώς ὁ δρόμος ἔχει πολλές στροφές καί ἀνηφορικές. Ὑπάρχει μικρός γραφικός οἰκισμός μέ καθαρή παραλία, ἐνῶ στό μικρό λιμανάκι ἀγκυροβολοῦν ψαρόβαρκες και μικρά ψαροκάϊκα. Ἀκριβῶς ἀπέναντι ἀπό τό λιμάνι καί λίγα μόλις μέτρα ὑπάρχει ἠ νησῖδα Μικρονήσι, το ὁποῖο οἱ ντόπιοι ὀνομάζουν νησάκι «ἀπόστολος Παῦλος», καί στό ὁποῖο ὑπάρχουν σύγχρονες ἐγκαταστάσεις γιά τόν ἀνεφοδιασμό ποντοπόρων πλοίων. Δίπλα καί γύρω ἀπό τούς Καλούς Λιμένες ὑπάρχουν καταπληκτικές πεντακάθαρες παραλίες, δεξιά ἡ Ψιλή Ἄμμος, τά Στενά πίσω άπό τόν λόφο, καί ἡ Καραβόβρυση, ἐνῶ ἀριστερά τοῦ λιμανιοῦ μία μεγάλη παραλία, ἡ Μακριά Ἄμμος ἤ Ἁλμυρίκια με δύο τρεῖς γραφικές ταβέρνες. Ὑπάρχει λιμενική ἀστυνομία, τελωνεῖο καί λίγα ἐνοικιαζόμενα δωμάτια μέ ταβέρνες γιά τούς ἐπισκέπτες τῆς περιοχῆς. Τό γεγονός ὅτι ἡ θερμοκρασία παραμένει σέ ὑψηλά ἐπίπεδα ὅλο τόν χρόνο κάνει τά χελιδόνια νά παραμένουν ἐκεῖ τό χειμῶνα. Τό πρόβλημα ὅμως πού δημιουργοῦν οἱ νοτιοανατολικοί ἄνεμοι ἀπό τήν ἀρχαιότητα ὑπάρχει καί σήμερα, ἀρκετά ἔντονο μάλιστα τήν περίοδο τοῦ χειμῶνα. Τόν χειμῶνα στόν οἰκισμό μένουν δύο τρεῖς οἰκογένειες καί οἱ ἐργαζόμενοι στήν ἑταιρεία ΣΕΚΑ, πού ἔχει τή διαχείρηση τοῦ ἀνεφοδιασμοῦ τῶν πλοίων. Δεξιά ἀπό τό λιμάνι, πάνω στό λόφο, ἔχει χτιστεῖ ἐκκλησία, προς τιμήν τοῦ Ἀποστόλου Παῦλου, την ὁποία ἐπεσκέφθη ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίους Α΄ στίς 15 Νοεμβρίου 1992. Ἀκριβῶς μπροστά ἀπό τήν ἐκκλησία ὑπάρχει σπηλιά στήν ὁποία σύμφωνα μέ τήν τοπική παράδοση διέμενε ὁ ἀπόστολος Παῦλος. Στον χῶρο αὐτό θά ἀκούστηκαν γιά πρώτη φορά καί οἱ ὕμνοι τοῦ Ἁγίου Ἀνδρέου Κρήτης, πού ἀναφέρονται στον Ἀπόστολο Παῦλο: «Τά κατά πόλιν δεσμά καί τάς θλίψεις σου, τίς διηγήσεται. Ἔνδοξε Ἀπόστολε Παῦλε…».
