Αναζήτηση μνημείων

Είναι ένα από τα πιο παλιά μοναστήρια της Κρήτης, νότια του χωριού Βενεράτο και χτίστηκε πάνω στα ερείπια αρχαίου ναού, όπως βεβαιώνουν τα κιονόκρανα που βρίσκονται στον περίβολο της μονής. Είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου και λειτουργεί από τους πρώτους αιώνες της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, ενώ ήκμαζε επί βενετσιάνικης περιόδου. Επί Τουρκοκρατίας έπεσε θύμα της πρωτοφανούς αγριότητας των Τούρκων, πυρπολήθηκε και από τις 70 μοναχές σώθηκαν μόνο τρεις.

Ανακαινίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα και ακολούθησε μια νέα περίοδος ακμής. Ένα από τα πιο σημαντικά στοιχεία της Παλιανής είναι η Αγία Μυρτιά, μια αιωνόβια μυρτιά που βρίσκεται στα νότια του Καθολικού και η οποία εορτάζεται στις 23 Σεπτεμβρίου, καθώς κατά την παράδοση στον κορμό της είχε βρεθεί η εικόνα της Παναγίας. Πρόκειται βέβαια για άλλη μια περίπτωση επιβίωσης της αρχαίας λατρείας δέντρων που είχε ακμάσει στην Κρήτη κατά τη Μινωική περίοδο.

Η εκκλησία του μοναστηριού είναι τρίκλιτη βασιλική και μια από τις αρχαιότερες της Κρήτης. Γύρω από την εκκλησία υπάρχουν ερείπια αρχαιότερων εκκλησιών της πρώτης και δεύτερης Βυζαντινής περιόδου. Διακρίνονται τμήματα από μάρμαρα, κολόνες, κιονόκρανα, σχέδια από γρανίτη κι επιγραφές. Τα κλίτη της εκκλησίας διαχωρίζονται με μαρμάρινες κολόνες και κιονόκρανα με διακόσμηση Βυζαντινών παραστάσεων.